Bilimsel amaçlar için geliştirilen kannabinoitler nasıl uyuşturucu oldu?
Bonzai kullanıp yollarda, meydanlarda kendinden geçen gençlerin resimleri yazılı, videoları görsel medyada geziyor. Nedir bu bonzai? Fazla bilimsel ayrıntıya kaçmadan, soru-cevap şeklinde, sizlere kısaca anlatmaya çalışacağım. Normal yazılarımdan biraz uzun oldu. İnşallah sıkılmadan okursunuz!
Bonzai veya daha yaygın kullanılan adıyla “Spice” (baharat)ı anlatmadan esrar, tetrahidrokannabinol ve kannabinoitlerden biraz bahsetmek gerek.
Esrar
Cannabis sativa (kenevir, kendir) bitkisinin dişi çiçek durumunun kurutulup toz edilmesi ile elde edilen, yeşil renkli, kendine has kokulu reçinemsi bir maddedir. Bitkinin yaprak tozu da karıştırılmaktadır. Çok eski bir drogtur. Asırlarca genellikle ağrı kesici olarak kullanılmıştır.
Tetrahidrokannabinol (THK)
Esrarın ana etkili maddesidir. Son 20 yılda, esrar ve THK üzerinde yapılan bazı çalışmalar sonucu, bu maddelerin MS ve Huntington, Parkinson, Alzheimer gibi bazı nörodejeneratif hastalıklarda belirtileri gidermede kullanılabileceği görüldü ve kullanılmaya başlandı.
Bu arada THK ‘ün sentetik benzerleri nabilon ve dronabinol da kemoterapi sırasında meydana gelen bulantı ve kusmaya karşı, AIDS hastalarındaki iştahsızlığı ve kilo kaybını gidermede ve bazı hekimler tarafından, sürekli çok şiddetli ağrısı olan hastalarda hem ağrıya karşı hem de uyku düzenleyici olarak kullanılmaya başladı. Bu iki maddenin müstahzarları ABD, Kanada, İngiltere, vd ülkelerde özel reçete ile kullanılmakta.
Sentetik kannabinoitler(SK)
1980’lerde THK ve benzeri maddelerin organizmada bağlandığı reseptörler bulundu. Kannabinoit terimi, kannabinoit reseptörlerine bağlanarak organizmada değişik cevaplar meydana getiren maddeler olarak tanımlandı. Yukarıda kısaca açıklanan hastalıkların tedavisinde kullanabilmek amacı ile bilim adamları yeni kannabinoitlerin sentezlerini yaptılar. Yani sentetik kannabinoitler (SK) dönemi başladı.
Çok sayıda maddenin sentezleri ve etkileri ile ilgili bilgiler bilimsel dergilerde yayınlandı. Buraya kadar çok güzel. MS, Parkinson, Alzheimer gibi modern çağın belâsı hastalıklarda yeni ilaçlar bulma ümidi ortaya çıktı. Ama bu yayınları başkaları da yani işleri uyuşturucu ticareti yapma olanlar da herhalde takip ediyordu!
SKlar nasıl uyuşturucu haline geldi?
Araştırma amaçlı üretilen bu maddelerin çoğu THK ve dolayısıyla esrara ana etkiler bakımından benzemektedir. Önce bilimsel amaçlarla yapılanlar ve daha sonra bu maddelere benzeyenler yasa dışı laboratuvarlarda üretilmiş ve 2004 yılından sonra “herbal highs” (bitkisel kafa yapıcı - bulucular) gibi isimlerle SK taşıyan ürünler piyasaya çıkmıştır. Yetkililer, ancak 2 yıl kadar sonra, zehirlenme vakaları artınca, bu maddelerin uyuşturucu olabileceğinden şüphelendiler ve incelemeler başladı!
İlk çıktığında, internet yoluyla, Avrupa’da büyük veya küçük marketlerde, benzin istasyonlarında serbest bir şekilde satılmıştır.
Ülkemizde yakalanan ürünler “Bonzai” markasına sahip olduğu için, bu isim ülkemizde SK taşıyan bitki karışımları için genel bir isim haline gelmiştir.
Yasaklama var mı?
Başlangıçta, yasal esrar adı altında pazarlanan bu maddelerin satıcı ve kullanıcılarının yakalanması durumunda, bu maddelerle ilgili bir mevzuatın olmaması yüzünden satıcı ve kullanıcıların başları derde girmemiş ve uyuşturucu ticareti için bu maddeleri tercih etmişler. 2009 yılından sonra pek çok ülkede bu arada ülkemizde de 2011 yılında yasaklandı.
Nasıl hazırlanıyor?
Genellikle değişik bitki yaprakları üzerine tek veya karışım halinde SK’lar püskürtülmekte, yapraklar kendi haline bırakılarak kısa bir süre kurutulmakta, 3 -10 gramlık paketlere konmakta ve piyasaya çıkarılmakta.
Nasıl kullanılıyor?
Kullanıcı genellikle 1-2 g kadar bitkiyi, sarma sigara şeklinde hazırlıyor ve tüttürüyor, SK uçucu hale geçiyor ve hızla etkileri ortaya çıkıyor. Koklama ile, tütsü şeklinde ve nargile ile de kullanımların olduğu yayınlarda belirtiliyor.
Kimyasal yapısı nasıl?
Piyasadan alınan ürünlerde yapılan analizlerde, her yıl SK etkisi gösteren yeni maddelerin yapısı tayin edilmekte. Yapılar tayin edildikçe, uyuşturucu tacirleri küçük değişikliklerle yeni türevler hazırladıkları için madde sayısı hemen hemen elliye ulaşmıştır.
Bonzai vb ürünlerde, SKların yanında, yağ asitleri ve esterleri, bazı aromatik maddeler
(öjenol, timol,asetil vanilin…), koruyucular (benzil benzoat…), katkı maddeleri (alfa tokofereol…) ve çözücü artıkları da bulunmuştur. Kısacası, kullanıldığında görülen klinik tablo sadece SK’ların meydana getirdiği etkilerden değildir. Diğer maddelerin etkileri de klinik tabloya karışmaktadır.
Kullanım yaygınlığı
Hızla artmakta. ABD’de, 2011 ‘de yapılan bir saha çalışmasında kolej öğrencilerinin % 8’inin spice kullandığı tespit edilmiş. İstanbul Adli Tıp Kurumu öncülüğünde yapılan bir çalışmada kuruma analiz için 8 ay içinde gelen bitkisel uyuşturucuların % 98.3 SK taşıyan ürünler çıkmış! 2012’de 30 kadar ilde bonzai yakalanmış 2013 de ise 70 civarında. Halen hemen her ilde...
Kullanım belirtileri
Ürünler, çok sayıda ve farklı kimyasal yapılardaki maddelerle hazırlandığı için, kullanıldığında görülen belirtiler maddelerin yapılarına göre değişiyor. Kısacası bonzai kullanmış olanların hepsinde şu belirtiler görülür diye tam olarak söylenemiyor. Birkaç belirti ile yetineceğim.
Akut fiziksel etkiler: Uykuya meyil, sedasyon, terleme, iştah azalması, bulantı, kusma, hiper veya hipotansiyon, göğüs ağrısı, taşikardi, solunum depresyonu, konfüzyon, ajitasyon, gibi değişik belirtiler görüldüğünü belirten yayınlar bulunmakta. Aşırı dozda ölüm.
Yoksunluk sendromu belirtileri: İç huzursuzluk, yoğun terleme, madde isteği, tremor, baş ağrısı, kabuslar, uykusuzluk, çevreye uyumsuzluk, konsantrasyon güçlüğü, bulantı ve depresyon şeklinde ortaya çıkmaktadır.
Sonuç
Halkla devamlı temasta olan bir sağlıkçı yani eczacının, ülkenin önemli bir problemi olan bir uyuşturucu hakkında bilgi sahibi olmasını gerektiğine inandığım için bu yazıyı hazırladım. İnşallah amacına ulaşmıştır.
Sağlık ve mutluluk dileklerimle...
