İhmal edilmiş iyi bir bitkisel ilaç
Psiliyum tohum kabuğu, Avrupa ülkelerinde ve ABD’de yaygın olarak kullanılmaktadır. Ülkemizde ise hekimler bilmiyor, eczacılarda eczanelerinde ürünleri bulunduğu halde tavsiye etmek akıllarına gelmiyor. Yazımda, bu yararlı droğu tanıtmak ve ürünlerine dikkati çekmek istiyorum. Sadece ana hatlarını yazmama rağmen, her zamankinden biraz uzun oldu. Öğrencilerim bilir, derste olsa sıkılmanızı önlemek için, araya bir fıkra sıkıştırırım! Neyse, daha da uzatmadan başlayalım.
Drog, Plantago ovata bitkisinin tohumlarının kabuk tabakasının sıyrılıp çıkarılması, kurutulması ve değişik büyüklüklerde parçalanması ile elde edilir. Bitki Hindistan ve Pakistan’da yetiştirilmektedir. Piyasada İngilizcesi daha yaygın: “Isphagula husk”, eğer lif bakımından zenginleştirilmişse “Psyllium husk fibre”. Türkçesi “Psiliyum tohum kabuğu”. Ama internete baktığınızda “karnıyarık tohumu kabuğu” olarak geçiyor. Yazımda kısaca “psiliyum”u kullanacağım.
KİMYASAL YAPI
Tohumda % 10-30 oranında, tohum kabuğunda birikmiş, poliholozitler bulunur. Kabuğun sıyrılıp çıkarılması ile, poliholozit bakımından zengin, dolayısıyla etkili ve kullanımı daha kontrollü yeni bir drog elde edilmiş olur. Psiliyumdaki poliholozitlerin % 70 - 85 i çok dallanmış suda çözünen ve şişen arabinoksilanlardan meydana gelmiştir ve “çözünen lif” olarak isimlendirilir. Diğer poliholozitler: Ramnogalakturonan, arabinogalaktan, glikomannan yapısındadırlar.
KULLANILIŞ
Avrupa İlaç Kurumu (AİK) psiliyumu “bitkisel ilaç “ olarak kabul etmektedir. Çünkü, psiliyum üzerinde yeterli sayıda biyolojik aktivite ve farmakolojik araştırmanın yanında çok sayıda klinik çalışma bulunmaktadır. AİK tarafından hazırlanan monografta bu çalışmalara dayanarak aşağıda kısaca vereceğimiz kullanılışların önemli bir kısmı kabul edilmiştir.
ABD ve Avrupa piyasalarında, psiliyumun bitkisel diyet lifi, gıda takviyesi ve ilaç olarak değişik preparatları bulunmaktadır. Bütün bu kullanımlar, taşıdığı poliholozitlerin, kolonda su ile şişerek bir kitle meydana getirmesinden hareketle açıklanmaktadır.
ABD ve Avrupa ülkelerinde, daha çok granülü ve tozu (büyük ambalaj halindeki şişelerde, kutularda veya tek dozluk şaselerde), efervesan granülü, kuru süspansiyonu ve kapsülleri piyasada bulunmaktadır. Ülkemizde piyasada ya “karnıyarık tohumu kabuğu” veya İngilizcesi ile isimlendirilmiş takviye edici gıda şeklindeki ürünleri bulunmaktadır. Kısaca kullanılış amaçları:
Laksatif
Psiliyum, bağırsaklarda suyu tutar ve yumuşatıcı bir jel veya viskoz bir çözelti meydana getirir. Bu özelliğinden dolayı dışkı yumuşar ve kitlesi artar, bu da peristaltik hareketlerin artmasını sağlar ve geçiş süresini kısaltır. Bu özelliğinden dolayı laksatif kullanımın yanında, fissür anal veya hemoroit ameliyatları sonrasında, hastanın kabız olmaması, dışkıyı yumuşak hale getirmesi ve dolayısıyla dışkılamayı kolaylaştırması için yaygın bir şekilde, kullanılır.
Yetişkin ve 12 yaş üstü çocuklarda: Günde 4-20 g, 2-3 doza bölünmüş halde verilir.
İshalde
Değişik sebeplere bağlı ishal tedavisinde ishalin kesilmesine yardımcı olarak da kullanılmaktadır. İshal tedavisinde, bağırsaklarda bulunan fazla suyu absorbe eder ve dışkının koyuluğunu ayarlar, aynı zamanda dışkılamalar arasındaki sürenin açılmasını sağlar. Dolayısıyla akut ishalin belirtilerini hafifletmede yardımcı olur. Laksatif kullanıma benzeyen dozlarda kullanılması tavsiye edilir.
Irritabl Bowel sendromu (IBS)– Huzursuz bağırsak sendromu
Irritabl Bowel sendromu gibi günlük lif alımının artırılması gereken durumlarda kullanılması halinde diğer liflerden daha başarılı sonuçlar alınmaktadır.
İştah kesici
Yemeklerden önce alındığı zaman şişer ve tokluk hissi verir. Bu konuda pozitif sonuç alınan son klinik çalışma 2016 yılında yapılmıştır.
Tip – II diyabette açlık kan şekerini, yüksek kolesterolü ise puan olarak düşürdüğünü gösteren çalışmalar da bulunmaktadır.
Kullanımda dikkat edilecek hususlar
Psiliyum üzerinde çok sayıda biyolojik etki ve klinik çalışma bulunmasına rağmen, ülkemizde çok az kullanılan bir üründür. Eczanelerinizde takviye edici gıda olarak bulunuyor. Laksatif, IBS’de, ameliyat sonrası kabızlıklarda ve iştah kesici olarak zayıflama diyetlerinde tavsiye etmenizde yarar var.
Sağlık ve mutluluk dileklerimle, bayramınızı kutlarım.
