Yoğun gündem sebebiyle biraz ara verdiğimiz yazı dizimize devam ediyoruz. Son yazımızda FONKSİYONEL TIP (FT) VE HORMON REPLASMAN TEDAVİSİNDE (HRT) MAJİSTRAL’den bahsetmiştik. Tüm majistrallerde olduğu gibi bu popüler iki konudaki majistrallerin FARMA KALİTE (hormonlar için biyo-özdeş) ham maddelerle yapılmasının önemine değinmiştik.
Ülkemizin “YOKTA İLAÇ”larla boğuştuğu bu günlerde FT / HRT dahil olmak üzere her türlü ham madde ile MAJİSTRAL’in gücünü arkamıza alarak hastalarımıza hizmet sunabileceğimizi bir kere daha hatırlatmak isteriz.
Ülkemizde fonsiyonel ve geleneksel tıbbın ihtiyaç duyduğu her türlü ham madde GALENİK ECZA güvencesiyle
GALENİK ECZA LABORATUVARLARINDA GMP koşullarında analiz edilmiş,
Farma Kalite olduğu CoA belgeleriyle kanıtlanmış şekilde bulunmaktadır.
Gelelim yazı dizimizin sonraki bölümlerinin özeti niteliğinde sizler için derlediğimiz “HORMON REPLASMAN TEDAVİSİNDEKİ MAJİSTRALLERLE İLGİLİ DOĞRU BİLİNEN YANLIŞLAR” a…
- YANLIŞ: Doğal hormonlar, kaynaktan elde edildiği gibi kullanılır.
DOĞRUSU: Hayvan, bitki veya mineral kaynağı olan herhangi bir ürün teknik olarak doğal kaynaklı kabul edilir. Maddenin öğütülmesi ya da laboratuvarda ekstre edilmesi, bir ilaç şirketi tarafından üretilmiş ve sadece reçeteyle temin edilebilmesi önemli değildir. Bitkiler, estradiol, testosteron veya progesteron gibi insan hormonları üretmezler. İnsan hastalara verilen östradiol ve diğer hormonlar, bitki öncülerinden sentezlenir. Öncü kimyasal bitkisel kaynaklı olsa da elde edilen madde başlangıçtan farklıdır.
- YANLIŞ: Biyo-özdeş hormon, doğal hormon demektir.
DOĞRUSU: “Biyo-özdeş Hormon Terapisi” sıklıkla “Doğal Hormon Terapisi” olarak adlandırılsa da her doğal kaynaklı hormon biyo-benzer değildir! Çünkü bir hormonun doğal kaynaklı olması, insan vücudunda üretilen hormonal birebir aynı yapıda olduğu anlamına gelmemektedir.
The Endocrine Society, biyo-benzer (özdeş) hormonları "insan vücudunda üretilen hormonlarla tamamen aynı kimyasal ve moleküler yapıya sahip bileşikler" olarak tanımlamıştır. Bu geniş tanım, ürünlerin üretimine, kaynağına veya teslimat yöntemlerine değinmez ve bu nedenle, FDA onaylı olmayan özel majistral ürünler ile FDA onaylı formülasyonları içerebilir.
- YANLIŞ: Doğal hormonlar güvenlidir.
DOĞRUSU: Doğal hormonların, sentetik hormonlardan daha güvenli olduğuna dair herhangi bir kanıt yoktur. Kaynağı ne olursa olsun bütün hormonlar, hormonal sisteme etki ettiği için doktor gözetiminde ve dikkatli kullanılmalıdır. Çeşitli hormonların etkileri, riskleri ve faydalarındaki farklılıklar, uygulama yöntemi, emilim, biyoyararlanım, metabolizma, reseptör afinitesi, reseptör özgüllüğü ve moleküler yapı dahil olmak üzere çok sayıda faktöre bağlıdır.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)’nün yaptığı ve National Institutes of Health (NIH)’in yayımladığı bir çalışmada 50-79 yaş arası uterusu olan 16.608 sağlıklı postmenopozal kadın, test veya plasebo grubuna randomize edilmiştir. Test grubuna attan elde edilen östrojen ve sentetik progestin içeren bir kombinasyon verilmiş, kontrol grubuna ise herhangi bir ilaç verilmemiştir. Buna göre test grubunda çeşitli oranlarda invazif meme kanserinde, koroner arter hastalığı, miyokardiyal enfarktüs, kan pıhtılaşması ve kolorektal kanser riskinde artış tespit edilmiştir. Çoğu yan etki sentetik progestine atfedilse de bu çalışma hormonların doğal ya da sentetik olmalarına bakılmaksızın dikkatli kullanılması gerektiğini göstermektedir.
- YANLIŞ: Hormonun doğal olması, biyo-özdeş olmasından daha önemlidir.
DOĞRUSU: Yukarıda da belirtildiği üzere biyo-özdeş Endocrine Society’nin yaptığı tanımlamaya göre biyo-özdeş hormonun kaynağı belirtilmemiştir. Biyo-özdeş hormonlarla yapılan çalışmalar, hormonun kaynağından ziyade etkinliğine odaklanmaktadır. Örneğin söz konusu klinik çalışmalar, biyo-özdeş progesteronun, birçok sentetik progestin gibi kan lipidleri veya damar sistemi üzerinde olumsuz bir etkiye sahip olmadığını ve meme kanseri insidansı açısından daha az risk taşıyabileceğini öne sürmektedir. Hem biyo-benzer östrojen hem de progesteron çalışmaları, biyo-benzer olmayan preparatlara kıyasla kan pıhtılaşması riskinin azaldığını göstermektedir. Biyo-özdeş hormon tedavisinin kullanımı iyi tolere edilir, semptomların giderilmesini sağlar ve menopoz ve perimenopozal kadınların bireysel tercihlerinin yanı sıra sağlık ihtiyaçlarının çoğunu da ele alabilir. Burada önemli olan hormonun kaynağı değil, biyo-özdeş olup olmamasıdır.
- YANLIŞ: Hormonlar topikal uygulandığında deriden tamamen kan dolaşımına geçer.
DOĞRUSU: Diğer tüm etkin maddelerde olduğu gibi hormonların da deriden penetrasyonu hormonun yapısına, hazırlanan formülasyona ve derinin yapısına bağlıdır. Bazı etkin maddeler deriye yüksek oranda penetre olabilse de permeasyon oranları düşük olabilir, yani ciltten yüksek oranda emilse de etkin madde kan dolaşımına ulaşamadan derinin katmanları arasında kalabilir. Söz konusu transdermal hormon replasman tedavisi (t-HRT) olduğunda istenilen etki sistemik olduğu için önemli olan, uygulanan ilacın yüzde kaç oranda kan dolaşımına geçtiğini bilmektir. Bu nedenle t-HRT’de uygulanan ilacın klinik çalışmalarının yapılmış olması ve bunun sonucunda hangi hormonun hangi taşıyıcıyla hazırlandığında kan dolaşımına ne kadar geçeceğinin bilinmesi gerekir.
Özellikle transdermal uygulamalarda sistemik dolaşıma etkin maddenin geçişini arttırmak için özel taşıyıcı sistemler kullanılabilir. Bunlardan en bilineni lipozomal sistemlerdir. Fosfolipid yapıları, toksik olmamaları ve farklı bileşikleri (hidrofilik, lipofilik ve amfifilik) kapsülleme yetenekleri, lipozomları daha iyi cilt ilacı dağıtımı için umut verici bir seçenek haline getirir. Lipozomlar tarafından enkapsüle edilen maddeler, geleneksel formülasyonlara göre çok daha iyi absorbe edilirler.
- YANLIŞ: Lipozomal formülasyonlar havanda ya da standart karıştırıcı sistemlerle hazırlanabilir.
DOĞRUSU: Lipozomlar, özel labaratuvar koşullarında ve özel ekipmanlarla hazırlanan küresel yapılardır. Lipozomal sistemlerde etkin maddenin lipozomun içine girmesi ya da lipozomun katmanları arasında kalması beklenir. Havanda homojen görünümlü bir krem formülasyonu hazırlansa da etkin madde lipozom kürelerinin içine girmez, normal bir emülsiyon gibi davranır. Dolayısıyla formülasyonun lipozom içerip içermemesinin bir önemi olmaz.
Lipozomal formülasyonların hazırlanmasında en zorlu kısım stabilitedir. Çünkü lipozomlar açılmaya ya da bozulmaya meyilli yapılardır. Bu nedenlse standart bir karıştırıcı ya da mikser kullanıldığında lipozomlar parçalanabilir ve bu tarz bir karıştırıcıyla hazırlanan preparatlar fiziksel olarak homojen görünse de lipozomlar parçalandığı için normal bir kremden öteye gitmeyecektir.
Öte yandan homojenizatörler, büyük ölçekli lipozomal formülasyonların hazırlanmasında ve lipozomal kremin içine etkin maddenin yerleştirilmesinde kullanılırlar. Bu nedenle etkin bir lipozomal kremin majistral olarak hazırlanabilmesi için homojenizatör kullanılması gerekir.
- YANLIŞ: Hormon ilaçları doğrudan havanda hazırlanabilir.
DOĞRUSU: HORMON MAJİSTRALLERİ HAVANDA HAZIRLANMAZ !!!
Bazı maddeler temas halinde ya da solunduğunda genlerle doğrudan etkileşerek sitotoksik etki yaratırlar. Dünya Sağlık Örgütü (WHO)’ne göre eklenen genin ürününün, biyolojik olarak aktif özelliklere sahip olduğu ve zarar verebileceğinin bilindiği durumlarda değerlendirme gereklidir. Bu ürünler şu şekilde örneklendirilebilir: toksinler, sitokinler, hormonlar, gen ekspresyon regülatörleri, virülans faktörleri, antibiyotik dirençleri, allerjenler. Ek olarak National Institute of Occupational Safety and Health (NIOSH), antineoplastikler, hormonlar ve majistrallerde kullanılan daha birçok maddeyi tehlikeli madde olarak sınıflandırmıştır. İş yerinde meydana gelen emilim derecesi ve bunun sonucunda ortaya çıkan biyolojik etkilerin ölçülmesi zordur. Bu nedenle OSHA, akut ve kronik maruziyeti önlemek için bu tip kimyasalların özel muamele gerektirdiğini belirtmiştir. Bunlara ek olarak WHO Annex-2’de penisilin ve hormonlar gibi toksik maddelerle çalışıldığında bu maddelerin dışarıya kaçmasının engellenmesi için negatif basınçlı ortamlarda çalışılması gerektiğini belirtmiştir.
Bir sonraki yazımızda
Sorularına cevap bulacağız.
Özellikle sorulan formüllerin klinik çalışmaları ve hazırlanışlarını yazı dizimizde görmek istiyorsanız bize egitim@galenikecza.com.tr adresinden ulaşabilirsiniz.
Sağlıkla kalın…
Ecz. Gaye KARAATA
Galenik Ecza Pazarlama Direktörü
** Kaynak klinik çalışmalar referanslarda yer almaktadır.
*** Bu yazıda geçen formüller ve bütün majistraller doktor tarafından reçete edilip eczacı tarafından FARMA KALİTE HAM MADDELER ile eczane laboratuvarında hazırlanmalıdır. Tavsiye niteliğinde değildir.
- What are bioidentical hormones? Harvard Women's Health Watch. August, 2006. https://www.health.harvard.edu/newsweek/What-are-bioidentical-hormones.htm
- Clarifying Hormone Terms: Natural – Synthetic – Bioidentical. Academy of Preventive & Innovative Medicine by Worldclinic Medical. https://worldlinkmedical.com/clarifying-hormone-terms-natural-synthetic-bioidentical/
- Files JA, Ko MG, Pruthi S. Bioidentical hormone therapy. Mayo Clin Proc. 2011 Jul;86(7):673-80, quiz 680. doi: 10.4065/mcp.2010.0714. Epub 2011 Apr 29. PMID: 21531972; PMCID: PMC3127562. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3127562/
- Moskowitz D. A comprehensive review of the safety and efficacy of bioidentical hormones for the management of menopause and related health risks. Altern Med Rev. 2006 Sep;11(3):208-23. PMID: 17217322.
- Palac, Zora & Engesland, André & Flaten, Gøril & Skalko-Basnet, Natasa & Filipovic-Grcic, Jelena & Vanić, Zeljka. (2014). Liposomes for (trans)dermal drug delivery: The skin-PVPA as a novel in vitro stratum corneum model in formulation development. Journal of liposome research. 24. 10.3109/08982104.2014.899368.
- Pierre, M.B.R., dos Santos Miranda Costa, I. Liposomal systems as drug delivery vehicles for dermal and transdermal applications. Arch Dermatol Res 303, 607 (2011). https://doi.org/10.1007/s00403-011-1166-4
- El Maghraby GM, Williams AC, Barry BW. Can drug-bearing liposomes penetrate intact skin? J Pharm Pharmacol. 2006 Apr;58(4):415-29. doi: 10.1211/jpp.58.4.0001. PMID: 16597359
- What is the Difference Between Homogenizer, Mixer and Emulsifier? Copyright © Hebei Maisheng Food Machinery Imp&Exp Co., Ltd. All Rights Reserved. Jul. 14, 2021. https://www.mysunbake.com/news-difference-between-homogenizer-mixer-emulsifier.html
- Aimee O'Driscoll. Deciding Between a Stirrer and a Homogenizer. Stirrers, blog. 23 May 2018. https://stirrers.net/blogs/blog/stirrer-or-homogenizer
- Barnadas-Rodríguez, Ramon & Sabés, Manel. (2001). Factors involved in the production of liposomes with a high-pressure homogenizer. International journal of pharmaceutics. 213. 175-86. 10.1016/S0378-5173(00)00661-X.
- Mozafari MR. Liposomes: an overview of manufacturing techniques. Cell Mol Biol Lett. 2005;10(4):711-9. PMID: 16341279.
- Hofland, H. E. J., Bouwstra, J. A., Bodde, H. E., Spies, F., Junginger, H. E. (1995) Interaction between liposomes and human stratum corneum in vitro: freeze fracture electron microscopical visualization and small angle X-ray scattering studies. Br. J. Dermatol. 132: 853–866
- Global Health Security: Epidemic Alert and Response, Laboratory Biosafety Manual, Second Edition (Revised). © World Health Organization, 2003.
- A. Eitel, M. Scherrer, K. Kümmerer. Handling Cytosytatic Drugs: A Practical Guide. In coorperation with ISOPP. This monograph was supported by Bristol-Meyer Squibb. ISBN 3-00-004032-3. https://www.bms.com/assets/bms/us/en-us/pdf/handling-cytostatic-drugs.pdf
- Joanne Lester, PhD, CRNP, AOCN®. Safe Handling and Administration Considerations of Oral Anticancer Agents in the Clinical and Home Setting. © Oncology Nursing Society. Digital Object Identifier: 10.1188/12.CJON.E192-E197. March, 2012.
- WHO Expert Committee on Specifications for Pharmaceutical Preparations. Meeting (2005 : Geneva, Switzerland) & World Health Organization. (2006). Guideline to the Inspection of Hormone Product Manufacturing Facilities : Geneva, February 2008. World Health Organization. https://www.who.int/medicines/services/expertcommittees/pharmprep/HormonePlantGuideline_QAS08_256_28022008.pdf
- WHO Expert Committee on Specifications for Pharmaceutical Preparations. Meeting (2005 : Geneva, Switzerland) & World Health Organization. (2006). Fortieth report of the WHO Expert Committee on Specifications for Pharmaceutical Preparations : Geneva, 24-28 October 2005. World Health Organization. https://apps.who.int/iris/handle/10665/43443