Veli Ensar YURDUSEVEN
Mali Müşavir
Eczaneler gibi ticari veya serbest meslek faaliyeti yürüten işletmelerde binek otomobillerin kullanımı, giderlerin vergisel açıdan indirilmesi konusunda önemli düzenlemelere tabidir. Özellikle 7194 sayılı Kanun ile 1 Ocak 2020 tarihinden itibaren binek otomobillerin giderlerine ve amortismanlarına getirilen kısıtlamalar, işletmelerin maliyet yönetimini doğrudan etkilemektedir.
Eczacıların binek araçlarının gider yazılması, %70 gider kısıtlaması ve 2025 yılı güncel verileriyle ortalama 2 milyon TL değerindeki bir aracın işletme aktifine alınması durumunu ele alalım.
Binek Otomobil Tanımı ve Eczacının Aracının İşletme Gideri Olarak Kaydedilmesi
Vergi mevzuatına göre binek otomobil, Türk Gümrük Tarife Cetvelinin 87.03 pozisyonunda yer alan motorlu taşıtları ifade eder. Ancak ambulanslar, mahkûm taşımaya mahsus arabalar, para arabaları, cenaze arabaları, itfaiye öncü arabaları gibi özel amaçla yapılmış motorlu taşıtlar bu kapsamın dışında tutulur.
Bir eczacının şahsına ait binek aracının eczane faaliyetlerinde kullanılması durumunda, bu aracın giderlerinin ticari veya mesleki kazancın tespitinde gider olarak gösterilebilmesi için aracın eczane tarafından kiralanmış olması veya işletmenin aktifine kayıtlı olması ve işte kullanılması gerekmektedir.
Bazı görüşler, serbest meslek erbabının şahsi binek otomobilini envantere dahil etmeden işte kullanması halinde dahi kullanım giderlerinin mesleki kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınması gerektiğini savunsa da, mevcut yasal düzenleme (Gelir Vergisi Kanunu'nun "kiralanan veya envantere dahil olan" taşıtlar ibaresi) envantere dahil edilmemiş veya kiralanmamış taşıtların giderlerinin düşülmesine imkan vermemektedir. Diğer bir görüş ise, serbest meslek erbabının binek otomobili işletmesine dahil etmesinin yüksek vergi yükünü artırdığını ve bu durumun ortadan kaldırılması gerektiğini belirtmektedir.
Binek Araçlara İlişkin %70 Gider Kısıtlaması ve 2025 Yılı Limitleri
Eczaneler gibi faaliyetleri binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olmayanlar için, binek otomobillere ilişkin giderlerin en fazla %70'i safi kazancın tespitinde gider olarak indirim konusu yapılabilir. Kalan %30'luk kısım ise kanunen kabul edilmeyen gider (KKEG) olarak matraha ilave edilir.
Bu gider kısıtlaması kapsamındaki harcamalar şunlardır:
Yakıt Giderlerinde Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi (UTTS) Zorunluluğu
Yakıt giderlerinin vergisel olarak indirim konusu yapılabilmesi için, Vergi Usul Kanunu ve ilgili tebliğler uyarınca Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi (UTTS) uygulamasına dahil olma zorunluluğu bulunmaktadır. Bu sistem, akaryakıt istasyonlarındaki pompaların taşıtlarla entegre çalıştığı, yakıt alımlarının dijital olarak kaydedildiği ve vergi idaresine anlık olarak bildirildiği bir yapıyı ifade eder.
İşletme aktifine kayıtlı binek otomobillerin yakıt alımlarının gider olarak muhasebeleştirilebilmesi için, ilgili taşıtın UTTS'ye kaydedilmiş olması ve yakıt ikmalinin bu sistem üzerinden yapılması esastır. UTTS haricinde yapılan yakıt alımlarına ilişkin belgeler (örneğin, manuel fiş veya faturalar), ilgili mevzuat gereği gider olarak kabul edilmeyebilir. Bu durum, mükellefler için ek bir uyum maliyeti ve bürokratik yükümlülük teşkil etmekle birlikte, akaryakıt giderlerinin denetlenebilirliğini ve şeffaflığını artırmayı hedeflemektedir. Dolayısıyla, eczacıların yakıt giderlerini vergisel açıdan dikkate alabilmeleri için, binek araçlarını UTTS'ye entegre etmeleri ve yakıt alımlarını bu sistem üzerinden gerçekleştirmeleri zaruridir. Aksi takdirde, ilgili yakıt harcamaları, %70 gider kısıtlamasına ek olarak, tamamen Kanunen Kabul Edilmeyen Gider (KKEG) olarak değerlendirilecektir.
2025 Yılı Gider Kısıtlaması Limitleri:
Ortalama 2 Milyon TL Değerindeki Bir Aracın İşletme Aktifine Alınması ve Satış Kazancı
Binek otomobillerin iktisabına ilişkin özel tüketim vergisi (ÖTV) ve katma değer vergisi (KDV) hariç ilk iktisap bedeli için amortisman sınırı, 2025 takvim yılı için 1.100.000 TL'dir. Eğer ÖTV ve KDV maliyet bedeline eklenirse veya binek otomobil ikinci el olarak iktisap edilirse, amortismana tabi tutar sınırı 2025 takvim yılı için 2.100.000 TL olarak belirlenmiştir.
Amortisman Uygulaması: Eğer 2.000.000 TL değerinde bir binek araç (ÖTV ve KDV maliyete eklenmiş veya ikinci el olarak) işletme aktifine alınırsa, bu tutar 2025 yılı için belirlenen 2.100.000 TL'lik amortismana esas bedel sınırının altında kalmaktadır. Dolayısıyla, bu durumda aracın 2.000.000 TL'lik bedelinin tamamı üzerinden amortisman ayrılarak gider yazılabilir. Genel olarak binek araçlar için %20 (5 yıl) amortisman oranı uygulanır.
Ancak, araç yıl içerisinde alınmışsa "kıst amortisman" uygulanır. Yani aracın aktifine alındığı hesap dönemi için ay kesri tam ay sayılmak suretiyle kalan ay süresi kadar amortisman ayrılır. Amortisman ayrılmayan süreye isabet eden bakiye değer, itfa süresinin son yılında amortismana esas bedel uygulamasından bağımsız olarak safi kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınabilir.
Amortismanın KKEG Olarak Dikkate Alınması: Mükelleflerin aktiflerinde yer alan binek otomobiller için amortismana esas bedelden (2025 için 2.100.000 TL) daha fazla tutar üzerinden amortisman ayırmaları halinde, ayrılan amortisman tutarı ile amortismana esas bedel üzerinden ayrılan amortisman tutarı arasındaki fark, kanunen kabul edilmeyen gider (KKEG) sayılır ve o yıla ilişkin gelir vergisi kazancına ilave edilir.
Aracın Satışı ve Satış Kazancı: Binek otomobillerin mükellefler tarafından satışı halinde, ilgili yıllarda amortisman ayırma aşamasında KKEG olarak kazanca ilave olunan tutarların toplamı, mükelleflerce vergiye tabi olmayan gelir olarak dikkate alınacak ve bu tutar, gelir veya kurumlar beyannamesinde "Diğer İndirimler" satırında gösterilmek suretiyle kazanç üzerinden indirim konusu yapılabilecektir. Aynı şekilde, iktisap esnasında gider olarak doğrudan kaydedilen ancak kısıtlama nedeniyle KKEG olarak dikkate alınan ÖTV ve KDV tutarlarının da satış anında "Diğer İndirimler" olarak gösterilmesi gerektiği görüşü mevcuttur.
Örnek Durum (2.000.000 TL değerindeki araç için): Varsayalım ki bir eczacı 2025 yılında 2.000.000 TL'ye (ÖTV ve KDV dahil edilmiş hali veya ikinci el) bir binek otomobil satın alıp işletmesinin aktifine kaydetti. Amortisman oranı %20 olsun (5 yıl ömür). 2025 yılı için amortismana esas bedel üst sınırı 2.100.000 TL'dir. Bu durumda, 2.000.000 TL'nin tamamı amortismana tabi tutulabilir ve yıllık 400.000 TL (2.000.000 TL * %20) amortisman gideri olarak yazılır. Bu durumda, belirlenen limitin altında kalındığı için amortisman kaynaklı doğrudan bir KKEG oluşmaz.
Ancak, serbest meslek erbabı için önemli bir nokta, satın alınarak envantere kaydedilen binek otoya ilişkin amortisman giderlerinin satışta gelir olarak dikkate alındığıdır. Yüksek enflasyonist dönemlerde ikinci el taşıt fiyatları yükseldiği için, bu durum "fiktif kazançlar" (gerçek olmayan, enflasyondan kaynaklı kazançlar) üzerinden gelir vergisi ödenmesine neden olabilir. Enflasyon düzeltmesi yapılsa dahi, bu güncelleme sınırlı olduğu için gerçek kazanca ulaşmada yetersiz kalabilir.
Binek araçlara ilişkin gider kısıtlamaları, eczacılar da dahil olmak üzere ticari ve serbest meslek erbabı için önemli maliyet etkileri oluşturmaktadır. 2025 yılı itibarıyla güncellenen limitler doğrultusunda, araç kiralama, yakıt, bakım ve satın alma giderleri belirli sınırlamalara tabidir. Özellikle aracın işletme aktifine kaydedilmesi durumunda, amortisman ve gelecekteki satış kazançları üzerindeki vergisel etkileri dikkatle değerlendirilmelidir. Yüksek enflasyon ortamında, işletmeye dahil edilen araçların satışında "fiktif kazanç" riski, serbest meslek erbabı için dezavantaj oluşturabilir. Bu karmaşık düzenlemeler karşısında, doğru planlama ile eczane muhasebesi uzmanı bir mali müşavir veya vergi uzmanından destek almak, olası hataların ve ek maliyetlerin önüne geçmek için kritik öneme sahiptir.
Sevgi ve saygılarımla,
Veli Ensar YURDUSEVEN
Mali Müşavir
v.ensar@masen.com.tr
+90 532 258 06 99
