Anormal gelişimin nedenlerini, mekanizmalarını ve modellerini inceleyen bilimdir. Vikipedi‘ ya baktığımızda;
teratoloji doğuştan gelen bozukluklar ya da kusurlar için kullanılan bir terimdir.
Yunanca canavar, ya da harika anlamına gelen τέρᾰς (genitif hâli τέρᾰτος) ile söz anlamına gelen λόγος sözcüklerinden gelmektedir.
Aynı anlamda kullanılan bir başka terim de dismorfolojidir.
‘Antik Yunan’ kelimelerini duyunca aklınıza ilk ne geliyor?
Geleneksel görüş Antik Yunanların, Batı medeniyetinin temel ilkelerini oluşturduğudur.
Ne de olsa demokrasi, felsefe ve tiyatroyu onlar icat ettiler. Antik Yunan sanatının en merak uyandırıcı yanlarından biri de çok sayıda fantastik yaratıklarının olmasıdır. Yunan sanatını düşündüğümüzde, gözümüzde mermerden yapılmış Olimpos tanrılarının heykellerini canlandırırız –fakat gorgonlar, griffinler, sentorlar ve sfenksler de oldukça yaygındır.
Anladığımız kadarıyla o dönemde teratoloji takip merkezleri henüz kurulmamıştı.
Anomali doğumların oluşması Yunanistan’da CANAVAR biliminin kökenini oluştururken, canavar bedenlerin oluşumu tanrısal bir ceza ya da ikaz olarak görülmüş. Yunan mitolojisi, insan ve hayvan bedenlerinin birleşiminden oluşan yeni varlıklar ve canavarlarla doludur.
Ve ardından tarihsel gelişime bakalım;
|
· 1905 |
· Memelilerde deneysel olarak indüklenen ilk gelişimsel toksisite. |
|
· 1921 |
· İlk deneysel olarak memelilerde teratojenisite indüklemiştir. |
|
· 1929 |
· Ekzojen faktörlerin neden olduğu insanlarda malformasyonların ilk tanımı. Pelvisin (Goldstein ve Murphy) röntgen ışınlamasının neden olduğu mikrosefali. |
|
· 1935 |
· Hayvanlarda malformasyona yol açan eksikliğinin tanınması. Hipovitaminoz A’ya bağlı domuzlarda göz bozuklukları (Hale). |
|
· 1937 |
· Hayvanlarda cinsel farklılaşmada değişikliklere neden olan hormonlar. Androjenlerin (Raynaud) etkisine bağlı olarak farelerde kadın fetüslerin erkekleşmesi. |
|
· 1941 |
· Virüs kaynaklı insan malformasyonları hakkında rapor. Gül döküntüsü kaynaklı göz bozuklukları (Gregg). |
|
· 1944 |
· Kimyasal bir maddenin prenatal uygulamasını takiben doğum sonrası etkinin ilk kanıtı. Sodyum bromür (Hamilton ve Harned) uygulamasının yol açtığı sıçanlarda öğrenme yeteneğinde azalma. |
|
· 1948 |
· Kimyasal olarak indüklenen teratojenisitenin genel olarak tanınması. Alkilleyici ajanlar (Haskin) ve tripan mavisi (Gillman ve ark.) İle deneyler. |
|
· 1952 |
· İnsanlarda ilaçların neden olduğu malformasyonlar hakkında ilk rapor. Aminopterin (Thiersch) neden olduğu fetuslarda çoklu malformasyonlar. |
|
· 1959 |
· Çevresel kirleticilerin neden olduğu insan malformasyonları hakkında ilk rapor. Merkezi sinir sistemi bozuklukları ve metil cıva nedeniyle oluşan dişlenme (Kitamura ve ark. ). |
|
· 1960 |
· Talidomid kaynaklı embriyopati |
Pubmed
ABD’de yaklaşık bebek ölümlerinin %20’sine neden olur ve bebek ölümlerinin başta gelen nedenlerinden olmuştur.
Tüm çocukların %7-10’u bir doğum kusurunun teşhis ve tedavi edilmesi için yoğun tıbbi bakıma gerek duymaktadır.
Önceleri, memeli embriyosunun, annenin uterusunda tüm dış etmenlerden korunarak geliştiğine inanılmaktaydı.
Ancak 1960’larda yaşanan thalidomide felaketinden sonra, gelişmekte olan embriyonun normalde erişkinlerde önemsiz etkileri bulunan bazı diş etmenlere karşı oldukça savunmasız olduğu ortaya çıkmıştır.
İşte bu tarihten sonra bakış açısı tamamen değişti.
İnsanlarda doğum kusurlarının şüpheli nedenleri üzerine yoğun çalışmalar başladı ve bir liste oluştu.
Farklı kimyasal ve çevresel etkenlerin insan ve hayvanlarda teratojenik etkileri olduğundan şüphelenilir.
Bunların bir kısmı şunlardır:
· İyonlaştırıcı radyasyon: Atomik silahlar, radyoiyodin, radyasyon terapisi
· Enfeksiyonlar: Sitomegalovirüs, Herpes virüsü, parvovirüs B-19, rubella virüsü (kızamıkçık), sifilis, toksoplazmozis, Venezuela at ensefaliti virüsü
· Metabolik dengesizlikler: alkolizm, endemik kretinizm, diyabet, folik asit eksikliği, hipertermi, fenilketonüri, romatizma ve konjenital kalp bloğu, virilize tümörler
· İlaçlar ve çevresel kimyasallar: 13-cis-retinoik asit, isotretinoin (Accutane), temazepam (Restoril; Normisson), nitrazepam (Mogadon), nimetazepam (Ermin), aminopterin, androjenik hormonlar, busulfan, captopril, enalapril, klorobifeniller (PCBler), Dioksin, coumarin, siklofosfamid, dietilstilbestrol, difenilhidantoin (Phenytoin, Dilantin, Epanutin), etanol, etidyum bromid, etretinat, lityum (Ebstein Anomalileri), metimazole, organik cıva, penisillamin, tetrasiklinler, thalidomide, trimetadione, uranyum, metoksietil eterler ve valproik asit.
Bu tarihsel süreç ve gelişimi oldukça uzun yazdım ancak biz eczacıları ilgilendiren önemli bir konuya biraz daha az değiniyoruz sanki.
Hamilelik ve öncesinde ilaç kullanımı konusundaki danışmanlığımız çok önemli.
Dünyada Teratoloji Bilgi Servisleri bulunmakta ve ciddi çalışmaları var.
İlk TBS 1979 yılında ABD San Diago kentinde kurulmustur.
TBS lerin yapısında;
-Genetikçi
-Toksikolog
-Eczacı
-Pediatrıst
-Kadın hastalıkları uzmanı
-Radyolog
-Epidemiyolog var.
Peki neler yapılıyor?
Devamı haftaya diyerek bitiriyorum.
Sağlıkla kalın…
Uzm.Ecz. Gül Kara
hurriyeteczanesi@ttmail.com
05325814059- Hürriyet Eczanesi
Rıhtım caddesi No:64 Kadıköy -İstanbul
.jpg)
