Tıbbi çaylarla ilgili bilimsel çalışmalar bitti, mevzuat bürokrasiye takıldı!
Durum Tespiti
Halkımız bitkileri tıbbi amaçlarla kullanma ihtiyacını aktarlar vasıtası ile sağlıyor. Ben buna yıllar önce, aktarların kendilerini hem hekim hem eczacı yerine koyarak, insanlarımızı bitkilerle tedavi etmesine “Aktar Tababeti” adını verdim. Aktar Tababeti, takviye edici gıdaların çıkması ile daha da genişledi, artık takviye edici gıdaları da satıyorlar ve tavsiye ediyorlar. Bu yazımda, Aktar tababetinin bir kısmını teşkil eden ve fitoterapide önemli bir yeri olan bitkisel çaylardan bahsedeceğim. Ülkemizde, tıbbi çaylar eczanelerde bulunmadığı için halkımız bu ihtiyacını da aktarlardan sağlıyor.
Eczanelerimizde tıbbi çayların bulunması için bir şeyler yapıldı mı? Meslek kuruluşlarımızın her hangi bir girişimini duydunuz mu ? HAYIR!
Gelin, ben size neler yapıldığını kısaca anlatayım. “Ben yaptım” demeyi pek sevmem ama çarem yok. Kusura bakmayın!
Ülkemizde Tıbbi Çay (2018-2021)
2018 yılında Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Başkanı Dr. Hakkı Gürsöz ‘e Türkiye’de Almanya modelinin uygulamasını temel alan ayrıntılı bir proje götürdüm. Çok memnun oldu, Kurum içinde önce bir tanıtım toplantısı, sonra bir eğitim yapmayı planladık. Kısa bir süre içinde bir de “Çalışma Grubu” kurduk. Tanıtım toplantısına, Almanya’da tıbbi çaylar konusunda uzman olan ve yıllardır tanıdığım bir meslekdaşımı davet ettim. Tanıtım Toplantısında, ben yazımın sonuna doğru bahsedeceğim 1984-86 çalışmalarını anlattım, Alman meslekdaşım da Almanya’daki Tıbbi Çay sistemini. Kurum üyelerine olan eğitimi ben verdim. Çalışma grubundaki meslekdaşlarım çok hızlı çalıştı. Almanya mevzuatından da yararlanarak, 60 civarında drog seçtik, endikasyonlarını ve kullanım talimatlarını ayrıca 8 standart karışım çay formülünü (Sakinleştirici, diüretik, soğuk algınlığı, öksürük – bronşit, göğüs yumuşatıcı, karminatif, mide, laksatif) hazırladık. Yani eczanelerde üzerinde endikasyon yazılı çayların eczacı vasıtası ile halkımıza ulaştırılmasının bilimsel esasları hazırlandı. Bu hızlı çalışmalarından dolayı kendilerine tekrar teşekkür etmek isterim. Bilimsel çalışmalar yanında mevzuat çalışmaları da hemen hemen tamamlanmıştı. İlgili Daire’deki arkadaşlarımızın her halde iş yoğunluğundan(!) olsa gerek, bir süre sonra işler durdu. Konuyu Başkan Dr. Hakkı Gürüz’e götürme niyetinde iken, Başkan Yardımcılığına değerli meslekdaşımız Harun Kızılay tayin edildi. Kendisini ziyaret edip, bilgi verdim. Hemen ilgili Daireyi harekete geçirdi, Daire elemanlarının da katıldığı bir toplantı düzenlendi. O güne kadar yapılanları anlattım, eksikleri belirttim. Değerli Kızılay, o güne kadar idareci meslekdaşlarımın dikkat etmediği önemli bir eksiği gördü: Kanunda “Tıbbi Çaylar” terimi yok! Yani mevzuat eksik! Bir maddelik bir kanun veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile ilave edilmesi gerekli. Harun Bey bunu halletmek için gerekenleri yapacağını belirtti. İlgili Dairedeki arkadaşlarla tekrar toplandık, yönetmelikte neler olması gerektiğini son defa gözden geçirdik. Yani durağan hale gelmiş “tıbbi çay” hareketlendi.
Bir süre sonra da Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu’nda, hepimizin bildiği, idari değişiklikler oldu. Harun Bey de görevden ayrıldı. İşler yine durdu. Nisan 2020 ‘de Tıbbi Çaylar ile ilgili yazdığım bir yazıda “2020 yılında eczanelerimizde mono ve karışım tıbbi çayların raflarda yerini alacağı ve halkımızın tıbbi çayları eczanelerimizden temin edebileceğini ve aktar tababetinin son bulacağını ümit ediyorum.” diye yazmıştım. Şimdi ne yazacağımı bilemiyorum!
İlk Çalışma mı?
Yukarıda özetlediğim tıbbi çaylar çalışması Ülkemizdeki ilk çalışma mı? HAYIR! Gelin kısaca Ülkemizdeki tıbbi çay çalışmaları hakkında, tarihe not düşme sayılabilecek, bazı bilgileri sizlere kısaca nakledeyim.
Ülkemizde Tıbbi Çay (1984-86)
V. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı
15-17 Kasım 1984 tarihinde başkanı olduğum Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Farmakognozi Anabilim dalı tarafından düzenlenen V. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı sonuç bildirgesinde, bitkisel ilaçların sağlığa aykırı bir şekilde kullanıldığı örneklerle belirtilipyapılması gerekenler madde madde sıralandı. Toplantıya katılan zamanın Sağlık Bakanı rahmetli Mehmet Aydın alınan kararların takipçisi olacağını söyledi ve sözünü tuttu. Sağlık Bakanlığı’nda Prof. Dr. Ekrem Sezik başkanlığında Bitkisel İlaç Ruhsat Komisyonu kuruldu. Bu komisyon hızla aşağıdaki genelge ve yönetmelikleri hazırladı:
Komisyon, bu çalışmaların yanında 40 kadar bitkisel ilaca ruhsat verdi. Bunların % 90 ‘ı üzerlerinde endikasyon yazan tıbbi çaylardı. Böylece aktarlar, aktarlıklarına geri döndü, tıbbi çayların eczanelerden halka ulaştırılması sağlanmış oldu.
Mehmet Aydın sonrası
1986’da sonunda Sağlık Bakanı Mehmet Aydın’ın görevden ayrılması ile, komisyon çalışmaları bir süre daha devam etti. Sonra Bakanlık tarafından çalışmalar durduruldu. Genel Müdür değişti ve yerine gelen ve uzun süre bu makamda kalan bir meslektaşımızın konu ile hiç ilgilenmemesi yüzünden, aktar tababeti arttı. İki binli yıllarda, internetin gelişmesi ve televizyonların yaygınlaşması sonucu, bitkisel ürünler genellikle çay halinde sağlık için bu kanallar vasıtası ile yoğun ve yaygın bir şekilde satılmaya başladı. Bu durumu da “İnternet ve medya tıpları” olarak isimlendirdim. Halen aktar tababeti, internet ve medya tıpları hızla devam etmekte!
Son Söz
1984-86 yılları arasında (yani 36 yıl önce!) uygulanmasını sağladığım ama ilgisiz meslektaşlarım tarafından adeta yok edilmiş tıbbi çayların, 2018’de başlattığım çalışmalar ile, eczanelerimizden halkın sağlığına sunulması fırsatının doğduğuna inanıyordum. Bu sefer daha iyi bir şekilde hazırlanmış olan tıbbi çaylarla ilgili mevzuat yine büroksiye takıldı kaldı. Bu durumda ben ne diyeyim? “Ben” li cümleleri fazla kullandığım için tekrar özür dilerim.
Tıbbi çayların eczacı, hekim-eczacı zinciri içinde eczaneler vasıtası ile hastaya ulaşmasının sağlanması açısından “Tıbbi Çay Yönetmeliği” nin uygulamaya geçirilmesi, halkın sağlığı ve fitoterapinin doğru uygulanması açısından son derece önemlidir.
İLGİLİLERE DUYURUYORUM! İLGİLİLER İÇİNE SİZLER DE DAHİLSİNİZ!
Koronasız, sağlıklı, mutlu günler dileklerimle...
